همه چیز راجع به ارث و ارثیه

ارث مرد در صورت فوت زن

چنانچه زن فوت کند و دارای فرزند یا فرزندانی نباشد، شوهر نصف اموال زن را به ارث می‌برد و اگر زن وارث دیگری مانند پدر و مادر نداشته باشد نیز بقیه اموال زن برای شوهر خواهد بود. اما اگر زن فوت کند و دارای اولاد یا اولادِ اولاد باشد شوهر یک چهارم اموال زن را به ارث می‌برد.

بنابراین، در صورتی که شوهر تنها وارث زن باشد، همه اموال زن را به ارث می برد، ولی اگر زن تنها وارث شوهر باشد فقط همان یک چهارم را به ارث می برد و مابقی در حاکمیت دولت قرار می گیرد.

زن چه اموالی را به ارث می برد؟

قبل از اصلاح ماده 946 قانون مدنی زن فقط از اموال منقول ارث می‌برد و در اموال غیرمنقول ( ساختمان و زمین ) زن سهمی نمی‌برد. اما با اصلاحیه قانون مدنی در سال 1387 زن در صورت داشتن فرزند از همسر مرحومش، یک هشتم از عین اموال منقول و یک هشتم از قیمت اموال غیرمنقول اعم از عرصه و اعیان، ارث می برد. در صورتی که زوج هیچ فرزندی نداشته باشد سهم زن یک چهارم از کلیه اموال است.

پس باید بعد از مرگ شوهر علاوه بر اموال منقول که تقسیم می شود، اموال غیرمنقول قیمت گذاری شده و یک چهارم یا یک هشتم از این قیمت به زن داده شود. در صورت امتناع ورثه، این حق به زن داده شده است که حق خود را از عین اموال استیفا کند، زوجه می تواند در مرحله اول، با مراجعه به دادگاه درخواست فروش ماترک را نموده و سهم خود را استیفا نماید. در غیر این صورت و عدم امکان فروش ماترک غیر منقول، زن می‌تواند عین اموال غیر منقول را با حکم دادگاه تملک نماید.

بنابراین، در حال حاضر زن از اموال منقول و از قیمت عرصه و اعیان اموال غیر منقول شوهر ارث می برد. به عبارت دیگر اگر خانه، زمینی و مغازه باشد زوجه از قیمت آنها ارث می برد. اما در قانون قدیم زوجه فقط از قیمت اعیان ارث می برد و نه عرصه.

اما با توجه به تغییر قانون درحال حاضر زوجه از قیمت عرصه و اعیان هر دو ارث می برد. مطابق تبصره الحاقی مورخ ۱۳۸۹ ماده ۹۴۶ قانون مدنی در مورد کسانی که قبل از سال۱۳۸۷ هم فوت کرده اند ولی ارث آنها تقسیم نشده است این قانون لازم الاجرا است. اما اگر ارث تقسیم شده باشد دیگر این امکان وجود ندارد.

ارث زن در طلاق

مطابق ماده ۹۴۳ قانون مدنی در حالت کلی زن مطلقه از شوهر سابق ارث نمی برد، ولی در موارد زیر زن از شوهر ارث می برد.

۱ – در صورتی که طلاق رجعی بوده باشد اگر شوهر، زن خود را به صورت رجعی مطلقه کرده و در زمان عده فوت کند، زن از اموال شوهر ارث می‌برد، اما اگر فوت شوهر بعد از انقضای مدت عده بوده یا طلاق بائن باشد، زن از مرد در صورت فوت هیچ ارثی نمی‌برد.

۲ – مطابق ماده ۹۴۴ قانون مدنی اگر شوهر در زمانی که به مرضی مبتلا است، زن را طلاق دهد و در ظرف یک سال از تاریخ طلاق به علت‌‌ همان مریضی بمیرد، زن از او ارث می‌برد، حتی اگر طلاق به صورت بائن باشد به شرط آنکه زن در طول این یک سال شوهر نکرده باشد.

۳ – مطابق ماده ۹۴۵ قانون مدنی اگر مردی درحال مرض زنی را عقد کند و در همان مرض قبل از دخول بمیرد زن اگر شوهر، زن خود را به صورت رجعی مطلقه کرده و در زمان عده فوت کند، زن از اموال شوهر ارث می برد. ولی اگر فوت شوهر بعد از انقضای مدت عده بوده یا طلاق بائن باشد، زن از مرد در صورت فوت هیچ ارثی نمی برد.

در چه مواردی زن و شوهر از یکدیگر ارث نمی برند ؟

1. در نکاح موقت، زن و شوهر از یکدیگر ارث نمی برند، حتی اگر شرط کرده باشند. شرط اصلی برای ارث بردن زن از همسرش وجود زوجیت دائمی بین آنها است. از مفهوم ماده ۹۴۰ قانون مدنی که قید زوجیت دائمی را ذکر کرده می توان چنین فهمید که در ازدواج موقت ارث به زن تعلق نمیگیرد، و اگر در عقد شرط شود، چنین شرطی باطل است.
2. چنانچه هر یک از زن و شوهر مسلمان و دیگری کافر باشد، کافر از مسلمان ارث نمی برد ولی مسلمان از کافر ارث می برد.
3. چنانچه هر یک از زن و شوهر دیگری را به قتل برساند، از ارث وی محروم می شود. چرا که طبق ماده ۸۸۰ قانون مدنی، قتل مورث از موانع ارث بردن است. بنابراین، کسی که مورث خود را عمدا بکشد از ارث او ممنوع می شود.
4. چنانچه بین زن و شوهر لعان واقع شود، مطابق ماده ۸۸۲ قانون مدنی زن و شوهر از یکدیگر ارث نمی برند. بعد از لعان زن و شوهر از یکدیگر ارث نمی برند و هم چنین فرزندی که به سبب انکار او لعان واقع شده از پدر و پدر از او ارث نمی برد، لیکن فرزند مزبور از مادر و خویشان مادری خود و هم چنین مادر و خویشان مادری از او ارث می برند.
5. مطابق با ماده ۹۴۵ قانون مدنی، اگر مردی در حال مرض زنی را عقد کند و در همان مرض قبل از دخول بمیرد، زن از او ارث نمی برد، لیکن اگر بعد از دخول یا بعد از صحت یافتن از آن مرض بمیرد، زن از او ارث می برد.